Buse ÖZEL

Türkiye’de ortalama 10 milyon kişinin yatırım yaptığı kripto paralar bazen sonu intihara kadar uzanan büyük mali kayıplara neden oluyor. Gençlerin kripto paralara ilgisinin arttığını belirten uzmanlar, “Kripto paralarda kazanmak beyinde dopamini etkiliyor ve bir çeşit kumar etkisi yaratabiliyor. Çocuklarınızın harcamalarını denetleyin” diyerek uyarıyor.

Sanal paralar ve kulaktan kulağa yayılan ‘zenginlik’ hikâyeleri birçok insan için iştah kabartıcı. Ancak rahat bir hayatın anahtarı gibi görünen sanal para piyasası, büyük mali kayıplara ve zaman zaman intiharlara da neden oldu. Yetişkinler gibi gençler arasında da ilgi gören kripto paralar için gençler, ailelerden gizli harcamalar yapılarak bu alana yatırım yapabiliyor. Psikolojik olarak ise yıkımlar korkutucu.

Çocuk ve Ergen Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Veysi Çeri, “Kripto paralarda kazanmak beyinde dopamini etkiliyor ve bir çeşit kumar etkisi yaratabiliyor” dedi. Dr. Fırat Hamidi ise ergenlik çağındaki gençlerin kısa yoldan zengin olma hayali ile ailelerinden gizli bu alana girdiklerini belirterek aileleri uyardı: “Çocuklarınızın harcamalarını denetleyin” Konuyu psikolojik açıdan elen alan Psikiyatrist Doç. Dr. Veysi Çeri, “Kripto paralarda kazanmak beyinde dopamini etkiliyor ve bir çeşit kumar etkisi yaratabiliyor.

Kripto para piyasası da bir yatırım aracı gibi görünse de bir nevi kumara benziyor. Burada olan biten bir yatırım değil, insan psikolojisi ile birilerinin para kazanıyor olması. Zaman zaman çok kazanan, zaman zaman da çok para kaybeden insanların hikayeleri yayılıyor. Burada insanların psikolojik açmazları ile yönetilen bir para kazanma mekanizması var gibi duruyor. Psikolojiyi korumak için yatırım yaparken, aylık gelirinizin yüzde 5’i gibi sizi kötü etkilemeyecek bir meblağ yatırmanız gerekiyor. Bu şekilde yaparsanız hayatınızın normal akışını etkilemez. Ancak büyük paralar yatırdığınız zaman psikolojiniz de kötü etkilenir” diye konuştu.

OKURYAZARLIK ŞART

Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi İsmail Hakkı Polat ise, konuyla ilgili olarak şu ifadeleri kullandı: “Kripto para belli bir okuryazarlık gerektiren ve okuryazarlığı olmayanların uzak durması gereken bir alan. Okuryazarlığı olmayanların da en azından pratik ederek girmesi gereken bir alan. Normalde altına, dolara yatırım yaparken bile insanların takip etmesi gerekir. Doların, altının hangi durumlarda değer kazanıp, değer yitirdiğini bilmesi ve takip etmesi gerekir. Tüm bunların gerektirdiği bir finansal okuryazarlık vardır. Ama kripto paralar bu finansal okuryazarlığın da ötesinde finans teknolojisi okur yazarlığı gerektiriyor. Bu olmadan yapılan tüm yatırım teşebbüsleri kumardan farksızdır. Türkiye’de 10 milyonun üzerinde insan en az bir kere bu alana yatırım yapmış durumda. Bu alanda okuryazarlık olmadan girmemeli kimse. Girecekse de çok düşük meblağlar ile deneyim kazanmalılar.”

YATIRIM TAVSİYESİ: YAZILIM ÖĞRENİN

Gençlerin kripto parada kolay yoldan para kazanmak yerine bu sektöre yazılım geliştirebilecek düzeyde kendilerini geliştirebileceklerini kaydeden Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi İsmail Hakkı Polat, “Kripto paralar aynı zamanda yüz binlerce insanın çalıştığı da bir alan. Bir blokzinciri yazılımcısı ayda 10 bin doların üzerinde para kazanıyor. 10 bin dolarınızı kripto paralarda kaybetmektense bu alana yönelerek ve bu alanda çalışarak 10 bin dolar kazanabilirsiniz. Yatırım tavsiyesi isteyen gençlere benim tavsiyem paralarını bilgiye yatırıp, bu alanlara yönelmeleri” şeklinde konuştu.

‘KREDİ KARTI HARCAMALARINA DİKKAT EDİN’

Çocuk ve ergen psikiyatristi Dr. Fırat Hamidi de yapılan araştırmaların gençler arasında kripto para borsalarına ilginin giderek arttığını ortaya koyduğunu belirtti. Hamidi, “Kendi harçlıklarından, burslarından kısan, hatta anne babasını ısrarla ikna etmeye çabalayarak kripto para borsalarına yatırım yapan gençlerin sayısı son zamanlarda artmakta. Ebeveynlerin dikkat etmesi gereken noktalar; öncelikle gençlerle konuşmak, yatırım konusunda, kripto para hakkında neyi ne kadar bildiklerini sormak, öğrenmek. Gerekirse yatırım uzmanlarından gençler ile birlikte konuyla ilgili riskler hakkında bilgi edinmek. Son zamanlarda özellikle kredi, ek kartlar ya da artan harcama talepleri varsa bu taleplerin amacını konuşmak ve kredi kartlarını denetlemek” dedi.